KEBANGKITAN NASIONALISME: SARAWAK DAN MALAYA SELEPAS PERANG DUNIA KEDUA (BAHAGIAN DUA)

Oleh; Nicholas J. Ugik (BA Soc. Sce. (History), UMS)

5.0 LATAR BELAKANG MALAYAN UNION

Menjelang Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu, banyak peristiwa penting dalam sejarah negara telah dicorakkan. Peristiwa-peristiwa ini termasuklah Rancangan Penubuhan Malayan Union, Pembentukan Persekutuan Tanah Melayu, perkembangan parti-parti politik, kebangkitan Parti Komunis Malaya, Zaman Darurat, Pilihan Raya Umum, Rundingan Baling dan Rundingan Kemerdekaan. Salah satu peristiwa penting dalam sejarah tanah air ialah sejarah penubuhan Malayan Union. Penubuhan Malayan Union telah dirancang oleh oleh penjajah British apabila kuasa barat ini kembali semula ke Tanah Melayu selepas Jepun menyerah kalah. Selepas Perang Dunia Kedua berakhir, Pejabat Tanah Jajahan di London telah melaksanakan rancangan untuk menggubal satu perlembagaan baru bagi Tanah Melayu. Menerusi rancangan yang dikenali sebagai Malayan Union, kerajaan British berhasrat untuk mengubah taraf Negeri-negeri Melayu daripada negeri-negeri yang bernaung kepada jajahan british. Hal ini disebabkan oleh masalah pentadbiran yang tidak selaras yang menyebabkan Tanah Melayu jatuh ke tangan Jepun. Pada ketika itu, Tanah Melayu berada pada tiga bentuk pentadbiran iaitu, Negeri-Negeri Selat, Negeri-Negeri Melayu Bersekutu, dan Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu. Berikutan daripada keadaan itu, satu rancangan Kesatuan Tanah Melayu atau “Malayan Union” telah dirangka.

         Tujuan rancangan ini diwujudkan untuk membentuk satu sistem politik dan kerajaan yang bercorak “kesatuan”. Tiga memorandum telah diterima di London ketika kerajaan British merangka rancangan tersebut. Salah satu memorandum yang telah dihantar ialah dari  Persatuan British Malaya, dan satu lagi dihantar oleh Tan Cheng Lock, iaitu iaitu seorang pemimpin Cina yang terkenal di Tanah Melayu. Kedua-dua memorandum ini menyokong supaya semua Negeri Melayu disatukan dibawah sebuah kesatuan dengan kuasa dan hak politik yang sama rata bagi semua penduduknya. Manakala memorandum yang ketiga telah dikemukakan oleh sekumpulan pelajar Melayu yang menuntut di United Kingdom. Tindakan pelajar ini adalah ekoran daripada memorandum yang terdahulu. Tetapi memorandum yang ketiga berbeza dengan yang terdahulu. Hal ini kerana dalam memorandum tersebut, mereka menentang penubuhan Malayan Union. Sebaliknya, memorandum ini mencadangkan supaya kedaulatan Raja-Raja Melayu diiktiraf dan hak kerakyatan mengikut prinsip “jus soli” tidak diamalkan. Golongan pelajar Melayu ini berasa bimbang jika Malayan Union ditubuhkan, kedaulatan Raja-Raja Melayu, masa depan serta kepentingan politik orang Melayu akan hilang sama sekali.

Sir Harold MacMichael, wakil kerajaan Great Britain untuk mendapatkan tandatangan
 Raja-Raja Melayu dalam gagasan Malayan Union

5.1 Rancangan Penubuhan Malayan Union

Malayan Union merupakan satu percubaan Kerajaan British untuk mengubah taraf Negeri-Negeri Melayu yang bernaung kepada sebuah tanah jajahan British. Rancangan ini merupakan satu peristiwa yang amat penting dalam sejarah Malaysia kerana ia menghidupkan dan menyemarakkan semangat nasionalisme orang Melayu. Ia juga merupakan titik permulaan perpaduan Orang Melayu untuk memperjuangkan kemerdekaan Tanah Melayu. Perlembagaan Malaya Union yang digubal oleh kerjaan British akan menukar Negeri-Negeri Melayu kepada sebuah tanah jajahan British. Dengan pembentukan Malayan Union, maka kuasa dan kedaulatan Raja-Raja akan terhapus. Hal ini jelas apabila Raja-Raja Melayu akan kehilangan kuasa untuk memerintah kerana kuasa ini diambil alih oleh Kerajaan British.

         Mengikut Perlembagaan Malaya Union, semua Negeri Melayu termasuk Pulau Pinang, dan Melaka, kecuali Singapura akan disatukan dalam pemerintahan pusat. Malayan Union akan diperintah oleh seorang Gebenor British yang mempunyai kuasa sepenuhnya, manakala Raja-Raja Melayu menjadi Raja Kehormat sahaja. Dalam Perlembagaan Malayan Union ia cuba memberi hak kerakyatan kepada golongan bukan menerusi kerakyatan dalam prinsip “jus soli”. Prinsip ini seperti; jika seseorang lahir di Tanah Melayu selepas Malayan Union ditubuhkan maka mereka berhak menerima kerakyatan. Akibatnya, cara ini akan membolehkan orang bukan Melayu mendapat kerakyatan dengan mudah. Disamping itu, dalam rancangan ini juga akan meletakkan seorang Pesuruhjaya Negeri di setiap negeri bagi mentadbir negeri-negeri dalam Malayan Union.

Raja-Raja Melayu yang menandatangani pembentukan Malayan Union

5.2 Tujuan British Berminat Menubuhkan Malayan Union         

Apabila Jepun menyerah kalah dalam Perang Dunia Kedua pada tahun 1945, British kembali semula ke Tanah Melayu. kejatuhan Tanah Melayu ke tangan tentera Jepun telah meninggalkan kesan yang mendalam kepada pentadbiran British di Tanah Melayu. Oleh itu, British Military Administration (BMA) telah mengambil alih untuk melaksanakan dasar-dasar pentadbiran yang mengikut peraturan dan undang-undang. Rundingan ini telah dibuat oleh Pejabat Tanah Jajahan dan Pejabat Perang di London untuk menubuhkan satu unit yang dinamakan “The Malayan Planning Unit” (Unit Perancang Tanah Melayu). Selain itu, ia juga dikenali sebagai “Reconstruction of Malaya”. Unit ini telah diberi tanggungjawab untuk menyediakan laporan terperinci mengenai pembentukan Malayan Union.

         Rancangan Malayan Union telah diisytiharkan pada Januari 1946. Ia merupakan satu bentuk pemerintahan yang baru bagi Tanah Melayu. Tanggal 22 Februari 1946, rancangan Malayan Union telah disiarkan dalam Warta Kerajaan. Rancangan ini dikenali sebagai “Kertas Putih 6724”. Dalam kertas ini, kerajaan British telah menyatakan tujuannya mengambil alih pemerintahan dan menubuhkan negara yang bersatu. Namun dalam rancangan tersebut, Singapura tidak termasuk dalam  Malayan Union, tetapi kekal sebagi tanah jajahan Beritish yang berasingan. Dengan itu, kerajaan British telah merancang pembentukan Malayan Union berdasarkan kepada beberapa faktor. Antara faktor tersebut ialah seperti satu langkah persediaan bagi Tanah Melayu untuk mencapai taraf pemerintahan sendiri, mewujudkan satu dasar ketenteraan yang lebih mudah dipertahankan, dan disebabkan oleh sikap kecewa dan tidak yakin orang Melayu terhadap kegagalan British mempertahankan Tanah Melayu dari jatuh ke tangan Tentera Jepun.

         Selain itu, pembentukan Malayan Union juga merupakan satu langkah ke arah penyatuan politik bagi mewujudkan kesedaran kebangsaan dan semangat cintakan tanah air di kalangan penduduk Tanah Melayu. Di samping itu, ia juga merupakan satu matlamat Kerajaan British untuk mengintegrasikan masyarakat Cina dan India ke dalam sebuah masyarakat majmuk Tanah Melayu. Hal ini kerana, di bawah pemerintahan dan pentadbiran British, masyarakat Cina dan India masih menunjukkan sikap taat setia dan cintakan negara asal mereka. Bagi menghapuskan sikap ini, kerajaan British telah menawarkan satu peraturan yang longgar bagi mendapatkan hak kerakyatan kepada dua golongan kaum ini. Bagi British kedua-dua imigran ini dikekalkan untuk memajukan ekonomi di Tanah Melayu. Selain daripada faktor-faktor tersebut, pembentukan Malayan Union membolehkan pihak British melaksanakan satu dasar ketenteraan yang mudah diselenggarakan. Satu pasukan tentera kebangsaan Tanah Melayu akan ditubuhkan memandangkan askar Tanah Melayu mempunyai anggota-anggota yang cekap dan berani ketika perang menentang Jepun. Dengan dasar penubuhan pasukan tentera ini, maka British tidak perlu meminta bantuan pertahanan dari negara-negara lain. Secara tidak langsung perlaksanaan dasar ketenteraan ini merupakan satu helah pihak British untuk “membalas dendam” terhadap sikap Orang Melayu yang menyokong Jepun ketika menduduki Tanah Melayu.

         Faktor lain yang menyokong ke arah pembentukan Malayan Union ialah rancangan ini akan melicinkan lagi sistem pentadbiran dan pemerintahan British di Tanah Melayu. Penyeragaman tiga unit pentadbiran iaitu, Negeri-Negeri Selat, Negeri-Negeri Melayu Bersekutu, dan Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu ke dalam Malayan Union dapat menjimatkan perbelanjaan pentadbiran dan seterusnya merangsang perkembangan ekonomi Tanah Melayu. Hal ini kerana, Tanah Melayu merupakan pengeluar terbesar dunia bagi bijih timah dan getah. Oleh itu, pihak British ingin mengekalkan kepentingan ekonomi British di samping menggalakkan pelabur-pelabur asing ke Tanah Melayu. Pada keseluruhannya, objektif yang terkandung dalam Perlembangaan Malayan Union ialah menyatukan semua Negeri-Negeri Melayu di bawah satu pemerintahan Gabenor British. Gabenor akan dibantu oleh Majlis Mesyuarat Kerja dan Majlis Mesyuarat Undangan Persekutuan. Manakala, Singapura tidak termasuk dalam Malayan Union, tetapi Singapura menjadi tanah jajahan mahkota (Crown Colony) British dan ditadbir oleh Gabenor British. Selain itu, kedaulatan raja-raja Melayu dimansuhkan. Raja-Raja Melayu menjadi Raja Kehormat dan hanya berkuasa ke atas hal-ehwal agama Islam dan adat istiadat Melayu. Dalam hak kerakyatan juga, ia adalah sama bagi semua penduduk Tanah Melayu tanpa mengira bangsa dan keturunan. Kerajaan British akan mengamalkan prinsip “jus soli” dalam pemberian hak kewarganegaraan. Mengikut prinsip ini, penduduk yang berumur 18 tahun ke atas dan telah bermastautin di Tanah Melayu dan Singapura  selama 10 hingga 15 tahun sebelum 15 Febuari 1942 akan diberi hak kerakyatan. Ternyata perlaksanaan prinsip ini akan menghapuskan kedudukan orang Melayu sebagai kaum majoriti Tanah Melayu.

5.3 Penentangan Orang Melayu Terhadap Malayan Union

Rancangan pembentukan Malayan Union mendapat bantahan dan tentangan hebat daripada orang Melayu. Apakah faktor-faktor yang menyebabkan Orang Melayu tidak menyokong penubuhan Malayan Union? Tentangan yang hebat telah dilakukan oleh masyarakat Melayu. Tentangan-tentang tersebut telah disalurkan dalam pelbagai bentuk, sama ada melalui demontrasi, menulis surat bantahan, membuat memorandum, dan sebagainya. Terdapat beberapa  faktor yang menyebabkan penentangan ini belaku. Hal ini ekoran rasa tidak puas hati terhadap Malayan Union yang sudah pasti akan menggugat hak dan maruah bangsa Melayu  sendiri. Terdapat beberapa sebab orang Melayu bangkit menentang Malayan Union.

                                        Perarakan aman orang Melayu dalam membantah gagasan Malayan Union                                                                

5.3.1 Kedaulatan Kuasa Sultan Terancam
Orang Melayu bangkit menentang Malayan Union kerana kedaulatan dan kuasa mutlak Raja-Raja Melayu terancam. Dalam kerajaan Malayan Union, kedudukan sultan dikekalkan tetapi kuasa mereka dikurangkan. Raja hanya menjadi ketua agama dan adal istiadat Melayu sahaja. Semua kuasa pentadbiran terletak ditangan gabenor yang mempunyai kuasa pembatal atau kausa veto. Di samping itu, perubahan status sosial raja-raja Melayu telah membangkitkan kebimbangan dalam kalangan masyarakat Melayu. Gambaran ini terpancar dalam pemikiran masyarakat Melayu kerana mereka melihat sendiri akan peralihan status kuasa sultan. Kebimbangan ini memungkinkan mereka akan terus menghadapi persaingan yang tinggi dengan kaum yang bukan Melayu dalam menguasai ekonomi. Penghapusan kedaulatan raja-raja Melayu ini akan menyebabkan orang-orang Melayu kehilangan kepimpinan tradisional mereka. Keadaan ini diburukan lagi apabila Gabenor Malayan Union akan menjadi Pengerusi Majlis Islam. Ini akan menjatuhkan maruah dan kesucian agama Islam kerana orang yang bukan Islam yang menjadi Pengerusi Majlis Agama Islam. Akibatnya sultan akan kehilangan kuasa politik dan hak keistimewaannya. Kebudayaan dan tradisi Melayu akan beransur-ansur lenyap sekiranya tampuk pemerintahan mereka dilenyapkan kuasa dan pengaruhnya. Akhirnya suatu hari nanti seluruh Tanah Melayu akan dikuasai oleh orang bukan Melayu. Keadaan ini jelas apabila kehilangan kuasa Sultan akan menyebabkan status Tanah Melayu bertukar menjadi tanah jajahan British. Ini telah menimbulkan semangat kebangsaan dalam kalangan Orang Melayu dan menyebabkan mereka mengatur penentangan terhadap Malayan Union.

5.3.2 Pemberian Taraf Kerakyatan

Prinsip kerakyatan berdasarkan jus soli yang terlalu liberal telah menimbulkan dan menambahkan sentimen perkauman. Syarat kerakyatan yang terlalu longgar membolehkan orang bukan Melayu mendapat hak yang sama rata seperti orang Melayu. Keadaan ini menyebabkan wujudnya tekanan dan akan menenggelamkan hak istimewa orang Melayu sebagai peribumi asal di Tanah Melayu. Selain itu, keadaan politik orang Melayu juga turut tergugat.  Hal ini didorong oleh soal taat setia kaum Cina dan India yang masih diragui oleh orang Melayu. Ini kerana sebelum Perang Dunia Kedua, kedua-dua kaum ini telah menunjukkan semangat nasionalisme kepada negara asal masing-masing dan bukannya kepada Tanah Melayu. Sekiranya Malayan Union dilaksanakan, dianggarkan kira-kira 85 peratus orang Cina dan 75 peratus orang India akan mendapat taraf kewarganegaraan Tanah Melayu. Berdasarkan keadaan tersebut, sudah pasti akan menggugat masa depan orang Melayu.

5.3.3 Cara Mac Micheal Mendapatkan Tandatangan Sultan

Tanggal 12 Oktober 1945, Sir Harold Mac Micheal dihantar ke Tanah Melayu untuk mendapatkan tandatangan sultan-sultan. Beliau telah mendapatkan persetujuan sultan-sultan dengan cara paksaan, iaitu mengugut akan melucutkan jawatan mereka dengan alasan sultan-sultan bekerjasama dengan Jepun menentang British semasa Perang Dunia Kedua. Hal ini juga ditambah lagi apabila Mac Micheal tidak memberi masa dan peluang kepada sultan-sultan untuk berunding dengan Majlis Mesyuarat Negeri (MMN) dan pembesar masing-masing. Ini melanggar perlembagaan negeri yang menyatakan dengan jelas bahawa sebelum baginda memberi perkenaan sesuatu perkara yang berkaitan dengan hal ehwal negeri maka baginda sultan perlu berunding dengan MMN dan pembesar-pembesarnya. Akibatnya orang Melayu marah kerana Mac Micheal tidak menerangkan secara terperinci dan mendapat pandangan raja-raja Melayu terlebih dahulu sebelum menandatangani perjanjian tersebut. Contoh paksaan dan putar belit yang digunakan oleh Mac Micheal dapat dilihat dalam surat Sultan Kedah yang menyatakan:

“Saya telah diberi kata dua dengan mulut dengan masa yang dihadkan dan jikalau saya menolak daripada menurunkan tandatangan ke atas apa yang saya katakan alat menyerah diri pengganti saya akan menurunkan tandatangannya, akan dilantik. Ahli-ahli Majlis Mesyuarat Negeri telah dipaksa menurunkan tandatangan dan mengaku mereka akan menasihatkan saya supaya menurunkan tandatangan. Saya telah diberitahu iaitu perkara itu adalah perkara sahsiah dan sulit dan saya tidak pula dibenarkan menceritakan apa yang berlaku itu.”

5.3.4 Hak Istimewa Orang Melayu Terhapus

Orang Melayu percaya mereka akan kehilangan kedudukan sebagai peribumi Tanah Melayu akibat daripada kerakyatan Malayan Union yang longgar. Mereka bimbang akan menjadi satu masyarakat kecil di Tanah Melayu. Mereka juga melihatnya sebagai satu penjajahan ke atas tanah Melayu. Hak istimewa orang Melayu sebagai penduduk asal akan terhapus. Mereka percaya suatu hari nanti mereka akan mengemis di bumi sendiri sekiranya Malayan Union ini dilaksanakan. Ini kerana orang Melayu melihat bahawa Malayan Union ini akan membawa kesan yang amat buruk kepada masyarakat Melayu. Malayan Union akan melemahkan bangsa Melayu, negeri Melayu, dan kebudayaan Melayu pada masa hadapan. Orang Melayu akan kehilangan asal usulnya.

6.0 BRITISH MENGATASI PENENTANGAN ORANG MELAYU TERHADAP MALAYAN UNION

Setelah penentangan yang dilakukan oleh orang Melayu terhadap Malayan Union begitu hebat, maka British terpaksa akur dan keadaan tersebut telah membawa kepada dasar British yang mahu berbaik-baik dengan orang Melayu. Ini ditambah lagi pengaruh Parti Komunis Malaya yang mahu mentadbir Tanah Melayu. Kerisauan British tentang pengaruh Komunis ini telah membuka ruang kepada orang Melayu untuk berpolitik atas kesedaran nasionalisme setelah pendudukan Jepun. Perlaksanaan Malayan Union pada April 1946 di Tanah Melayu menyemarakkan semangan nasionalisme penduduk tempatan khususnya orang-orang Melayu. Mereka merasakan adat dan tradisi Orang Melayu itu tercabar. Ini memandangkan Malayan Union secara drastik menukarkan taraf negeri-negeri Melayu daripada naungan British kepada jajahan British secara langsung dan di bawah satu Pentadbiran.

                       Penentangan ini telah membawa beberapa siri perundingan seperti  Mei 1946 di mana Raja-raja Melayu berunding dengan pihak British di Kuala Kangsar bagi menolak Malayan Union. Selepas itu, pada Jun 1946 UMNO mengadakan rundingan di Pulau Pinang dengan pihak British juga bagi menolak Malayan Union. Oleh yang demikian British bersetuju menubuhkan Persekutuan Tanah Melayu kerana tidak mahu orang Melayu menentang British secara kekerasan disebabkan mereka bimbang Parti Komunis Malaya mempengaruhi cara orang Melayu (rundingan dan sederhana) serta seruan daripada Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) agar penjajah melaksanakan dasar “dekolonialisasi”. Akhirnya pada 21 Januari 1948  Perjanjian Penubuhan Persekutuan Tanah Melayu ditandatangani antara Raja-raja Melayu, wakil UMNO dan pihak British.

                 Hasil daripada perundingan jawatankuasa kerja yang mengandungi wakil-wakil kerajaan, Sultan-Sultan dan UMNO telah berjaya membentuk perlembagaan baru iaitu Persekutuan Tanah Melayu 1948. Antara ciri-cirinya ialah pemerintahan Negeri-negeri Melayu Bersekutu, Negeri-Negeri Melayu Tidak Bersekutu dan Negeri-negeri Selat diletakkan di bawah satu pemerintahan manakala Singapura menjadi tanah jajahan British; kerajaan persekutuan ditadbir oleh Pesuruhjaya British, Majlis Mesyuarat Kerajaan Persekutuaan dan Majlis Perundangan Persekutuan membantu pentadbiran, Majlis Raja-Raja Melayu menasihati Pesuruhjaya Tinggi berkenaan hak-hak istimewa orang Melayu dan agama Islam, syarat-syarat kewarganegaraaan diperketatkan daan hak-hak istemewa orang-orang Melayu sebagai kaum bumiputera diperakui.

                     Secara lahirlah persekutuan ini memberi peluang kepada anak-anak tempatan mentadbir negara melalui peluang memegang jawatan penting seperti Menteri Besar, Setiausaha Kerajaan Negeri dan lain-lain jawatan bagi memastikan mereka dapat memimpin negara merdeka. Dari aspek geopolitik pula buat pertama kali semua negeri Tanah Melayu diletakkan dalam satu pentadbiran. Namun secara halusnya pula British telah berjaya membuka kerakyatan pada kaum-kaum lain. Ini dapat dilihat melalui petikan.

      "Melalui penubuhan Persekutuan Tanah Melayu, dalam tahun 1948 British telah memujuk kaum Melayu supaya menerima bukan Melayu sebagai warganegara dengan syarat-syarat yang lebih ketat...."( Utusan Melayu, 1948)

Walaupun British memberi usul yang sedemikian rupa namun keadaan ini tidak dapat mengatasi penentangan yang berterusan terhadap Malayan Union. Sekali gus titik tolak kepada dasar British yang mahu berbaik-baik dengan orang Melayu.

         Selain itu, cara British mengatasi masalah tersebut adalah membenarkan orang Melayu menubuhkan parti-parti politik ke arah berkerajaan sendiri. Jelas di sini UMNO yang sanggup mengikut telunjuk British terus kekal berbanding pertubuhan atau parti yang radikal. Penubuhan UMNO, PKMM, API dan sebagainya menunjukkan wujud politik perkauman yang mementingkan orang Melayu. Manakala kaum Cina dan India sebelumnya mementingkan perjuangan berkiblatkan negara asal masing-masing. Penentangan orang Melayu ini telah memberikan kesedaran kepada kedua-dua kaum ini untuk menubuhkan parti politik bagi menjaga kepentingan kaum mereka di Tanah Melayu. Wujud juga parti yang bersifat ideologi seperti Parti Islam Setanah Melayu (PAS). Parti ini berlandaskan kepada ideologi agama Islam. Matlamatnya pula ialah penubuhan sebuah negara yang berlandaskan ajaran agama Islam. Parti ini kebanyakannya dianggotai oleh pemimpin agama di kampung-kampung dan guru-guru agama. Para pemimpin parti ini telah menuduh UMNO sebagai bersifat Malaya dan bukan bersifat Melayu. Namun parti ini pada keseluruhannya tidak mendapat sokongan yang menyeluruh daripada penduduk kerana ia terbatas kepada orang Islam sahaja. Walaupun usaha Dato Onn untuk menyatukan kaum menemui kegagalan tetapi sebenarnya melahirkan bibit-bibit perpaduan, ini terbukti apabila Tunku Abdul Rahman selepas Dato Onn menubuhkan Parti Perikatan melalui kerjasama umum antara UMNO dan MCA untuk mencapai kemerdekaan.

Selepas pilihanraya Majlis Perbandaran Kuala Lumpur memperlihatkan kemenangan kepada parti ini di mana memperolehi sembilan kerusi dari 12 kerusi yang dipertandingkan. Bakinya dua kepada Independence Malaya party (IMP) dan satu kepada calon bebas. Malah parti ini juga mencapai kejayaan yang cemerlang di Melaka, Johor Bahru, Batu pahat dan Muar. Perkembangan ini telah menggalakkan Malayan Indian Congress (MIC) menyertai Perikatan pada Oktober 1954. Sekaligus menjadikan parti ini sebuah parti politik yang terbesar di Tanah Melayu ketika itu. Atas desakan tegas UMNO untuk mengadakan pilihanraya Majlis Mesyuarat Persekutuan di mana majlis ini mempunyai 52 anggota yang memberi kuasa kepada parti yang menang memilih lima daripada tujuh anggota yang akan dilantik oleh pemerintah British.

Kabinet pertama Persekutuan Tanah Melayu 1955. Tunku Abdul Rahman menjadi Ketua Menteri

Akhirnya pada 27 Julai 1955, pilihanraya Kebangsaaan Persekutuan Tanah Melayu diadakan pertama kalinya. Ketiga-tiga parti tersebut telah keluar bertanding. Antara saingannya ialah Parti Negara, Parti Islam Semalaya, Parti Progresif Rakyat, Parti Buruh Semalaya, Ikatan Melayu Perak dan lain-lain lagi. Keputuasan pilihan raya itu telah memberi kemenangan besar kepada Perikatan di mana telah memenangi 51 kerusi daripada 52 yang dipertandingkan. Era ini menunjukkan bahawa kemajuan ke arah kemerdekaan hanya boleh dicapai dengan kerjasama dari ketiga-tiga kaum terbesar di Tanah Melayu. Selanjutnya parti ini telah membentuk sebuah kabinet dengan diketuai oleh Tunku Abdul Rahman sebagai Ketua Menteri. Kabinet terdiri daripada 10 menteri, 6 dari UMNO, 3 dari MCA dan seorang dari MIC. Kemerdekaan yang dicapai pada 31 Ogos 1957 sebenarnya belum bebas dalam rangka yang sebenarnya, di mana pegawai British masih memainkan peranan mereka dalam soal pemerintahan kementerian penting seperti Kementerian Pertanian dan Kementerian Perkhidmatan Awam masih dikuasai oleh pegawai-pegawai British.

Suasana Pilihanraya Persekutuan Tanah Melayu tahun 1955.

7.0 PENILAIAN

Jika dilihat secara keseluruhan pengambilan semula Sarawak dan Tanah Melayu adalah untuk Kepentingan Ekonomi British. Ini adalah ekoran kesan daripada Perang Dunia Ke-2 yang menyebabkan British menggunakan banyak wang. Sememangnya tidak dinafikan British malu kerana kalah dengan Jepun yang dianggap sebagai negara kecil dan tidak mampu menentang mereka, namun perkara sebaliknya berlaku. Selain itu, kerugian yang dialami oleh British semasa perang telah menyebabkan masalah kewangan berlaku dalam pentadbiran British. Bagi mengukuhkan kembali ekonominya, Tanah Melayu dan Sarawak sememangnya sesuai kerana mempunyai kepentingan ekonomi yang Kaya dengan sumber bahan mentah yang banyak.

Gerakan nasionalisme Tanah Melayu dan Sarawak dipengaruhi oleh Perkembangan pendidikan. Golongan intelektual dilihat memainkan peranan penting dalam menyebarkan dan menyedarkan masyarakat Melayu tentang hak mereka. Kesedaran politik, ekonomi dan sosial masyarakat tempatan bahawa mereka telah dipergunakan oleh penjajah menyebabkan golongan-golongan bijak pandai bangkit untuk menyuarakan pendapat melalui tulisan-tulisan majalah, surat khabar, risalah dan ceramah telah memyebabkan masyarakat sedar dan tahu betapa tingginya nilai politik dan ekonomi yang mereka harus tuntut.

Proses penentangan yang dilakukan oleh masyarakat Tanah Melayu dan juga Sarawak telah menyebabkan titik tolak berakhirnya imperialisme barat di seluruh Dunia. Ini selaras dengan piagam atlantik yang mana mahu semua penjajah memberi kemerdekaan kepada tanah jajahan di Asia Tenggara dan juga proses kepada bentuk berkerajaan sendiri. Walaupun ini jelas berlaku di Asia Tenggara ini tidak berlaku di Sabah dan Sarawak. Walaupun ia berlaku tetapi ia agak lewat berbanding dengan Tanah Melayu, sehinggalah Sabah dan Sarawak merdeka melalui satu pembentukan yang digelar Pembentukan Malaysia. Tapi natijahnya, titik-tolak daripada penentangan Malayan Union dan juga anti penyerahan Sarawak telah menyebabkan berakhirnya penjajahan di Tanah Melayu.

Sehubungan dengan itu, kejayaan mendapatkan kemerdekaan dari belenggu penjajahan British telah menyebabkan lahirnya masyarakat majmuk tidak kira di Tanah Melayu juga di Sarawak. Ini di antara syarat yang dikemukakan oleh British sebelum meninggalkan Tanah Melayu. British mahu hubungan antara kaum yang terbesar iaitu Melayu, Cina dan segelintir India dalam keadaan baik. Sekiranya hubungan antara kaum tidak dapat dicapai maka British enggan untuk memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu dan begitu juga negara Sarawak. Oleh yang demikian pendekatan yang dibuat oleh ketiga-tiga kaum ini adalah konsep ‘Bersetuju tetapi tidak bersetuju’ apabila perlembagaan dirangka pada tahun 1957.

RUJUKAN

Abdul Rahman Haji Ismail. 2007. Malaysia: Sejarah Kenegaraan dan Politik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Andaya, Barbara Watson & Leonard Y. 1983. Sejarah Malaysia. (ter). Petaling Jaya: Macmillan Publisher.

Chai Cun Dui. 1994. Sejarah Sibu dalam Seratus Tahun. Sibu: Syarikar Percetakan Borneo.

Chang Pat Foh. 1999. Legends & History of Sarawak, Kuching: Lee Ming Press Co.

Fadilah bt Zaini & Kassim b Thukiman. 2008. Hubungan Etnik Di Malaysia, Johor Bharu: Universiti Teknologi Malaysia.

     Irwin Graham, (terjemahan) Mohd. Nor Ghani dan Noraini Ismail. 1986. Borneo Abad Kesembilan Belas. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

    

    Joginder Singh Jessy. 1978. Sejarah Tanah Melayu: 1400 Hingga 1959. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

J  Jayum Jawan. Iban Politics and Economic Development. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia. 1994.

  Kasim Thukiman . 2002. Malaysia:Perspektif Sejarah dan Politik. Johor: Universiti Teknologi Malaysia.

     Mohd. Isa Othman. 2002. Sejarah Malaysia: 1800 Hingga 1963. Utusan Publication dan Distributors Sdn. Bhd.

Pollard Elizabeth. 1997. Kuching: 1839-1970. Kuala Lumpur:  Dewan Bahasa dan Pustaka.

       Reece R.H.W. 1982. The Name of Brooke: The End of White Rajah Rule in Sarawak. Kuala Lumpur:  Oxford University Press.

     Ramlah Adam. 1993. Dato’ Onn Ja’afar: Pengasas Kemerdekaan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Ramlah Adam. 1998. Kemelut Politik Semenanjung Tanah Melayu. Kuala Lumpur: Universiti

Malaya

   Ramlah Adam. 2000. Dr Burhanuddin Al-Helmy: Suatu Kemelut Politik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka, Kementerian Pendidikan Malaysia.

Rawlins Joan. 1965. Sarawak 1839-1968. London: Macmillan & Company Ltd.

Ruslan Zainudin. 2003. Kursus Komprehensif Fajar Bakti : Sejarah Malaysia Edisi Kedua. Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti.

Ruslan Zainuddin. 2005. Sejarah Malaysia. Selangor: Fajar Bakti Sdn. Bhd.

Zainal Abidin Abdul Wahid, et al. 1996. Malaysia: Warisan dan Perkembangan. Edisi Kedua. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

KEBANGKITAN NASIONALISME: SARAWAK DAN MALAYA SELEPAS PERANG DUNIA KEDUA (Bahagian 1)

Nicholas J. Ugik (BA Soc. Sce)

1.0 PENDAHULUAN

Peristiwa kebangkitan nasionalisme di Tanah Melayu dan Sarawak menjadi lebih ketara selepas Perang Dunia Kedua apabila dua peristiwa utama telah berlaku di Sarawak dan Tanah Melayu. Ini bukan disebabkan oleh faktor semerta-merta yang membangkitkan kesedaran ini tetapi disebabkan beberapa peristiwa yang telah berlaku dalam tahun 1930-an lagi. Dasar penjajah British yang menghantar anak-anak bangsawan Melayu untuk melanjutkan pelajaran sudah mula menampakkan kesannya dengan kebangkitan perasaan nasionalisme yang timbul dalam diri mereka selepas melihat sendiri keadaan di negara luar yang memperjuangkan hak kemerdekaan. Pelajar yang menuntut di Universiti Al-Azhar telah terpengaruh dengan gerakan Pan-Islam di Timur Tengah. Tambahan itu juga, kejayaan Jepun dalam Perang Rusia-Jepun 1905 juga menjadi pemangkin kerana sebuah negara Asia yang kecil mampu menumbangkan Rusia yang gah. 

Tunjuk perasaan orang Melayu untuk membantah penubuhan Malayan Union

Di Sarawak, Gerakan Anti Penyerahan (Anti-cession Movement) dan di Tanah Melayu diwarnai dengan penentangan terhadap Malayan Union iaitu sebuah gagasan yang ingin membentuk negara bangsa (nation state). Ia bertujuan untuk menyamaratakan kerakyatan Tanah Melayu yang menjadi rakyat Jajahan Mahkota British. Manakala di Sarawak ialah menjadikan Sarawak sebagai Tanah Jajahan Mahkota British. Ini menimbulkan penentangan daripada rakyat Sarawak (rata-ratanya bumiputera) yang ingin berkerajaan sendiri dan juga kaum  Melayu di Tanah Melayu yang ingin mengekalkan hak keistimewaan Melayu dalam tanah air sendiri.

Situasi tunjuk perasaan aman Anti-Penyerahan Sarawak

2.0 PERISTIWA ANTI-PENYERAHAN DI SARAWAK

2.1 Perlembagaan 1941

Pertama sekali kita meneliti dulu tentang peristiwa anti-penyerahan yang berlaku di Sarawak selepas Perang Dunia Kedua. Peristiwa ini adalah berkaitan dengan perlembagaan 1941 yang diperkenalkan oleh Rajah Charles Vyner Brooke yang berhasrat menjadikan Sarawak sebuah negara dengan pentadbiran sendiri.

Raja Sarawak yang terakhir ialah Charles Vyner Brooke telah menggubal sebuah perlembagaan untuk menyediakan Sarawak ke arah berkerajaan sendiri. Alasannya untuk memberikan peluang kepada anak Sarawak mentadbir negara sendiri. Janji ini mendekatkan Sarawak dengan kemerdekaan. Ini antara lain ialah desakan daripada kerajaan British agar pembaharuan pentadbiran perlu dilakukan oleh Brooke untuk mengelakkan Sarawak diambil alih oleh kerajaan British. Dari awal lagi, pentadbiran British di Negeri-Negeri Selat cuba mengambil Sarawak atas kepentingan ekonomi. Mereka menganggap Vyner ialah seorang pemerintah yang lemah dan tidak mampu menjaga kepentingan pelabur British dan Eropah di Sarawak tetapi kenyataan mereka ternyata meleset kerana beliau tidak memberikan British peluang untuk campur tangan dalam pentadbiran Sarawak.

            Semasa Perayaan 100 tahun sempena Sarawak di bawah pemerintahan Rajah Putih, Charles Vyner Brooke telah memperkenalkan Perlembagaan 1941. Seperti yang telah dinyatakan, perlembagaan ini menjanjikan sebuah kerajaan sendiri bagi penduduk Sarawak. Namun demikian, perlembagaan ini tidak sempat dilaksanakan kerana pendudukan Jepun semasa Perang Dunia Kedua (1941 – 1945). Setelah tamat Perang Dunia Kedua, British telah memperkenalkan Pentadbiran Tentera British (BMA) pada 10 Jun 1945. Ini merupakan langkah yang perlu diambil untuk memulihkan empayar British disebabkan kesan peperangan. Kerajaan British telah mengambil keputusan untuk mengambil alih pentadbiran Sarawak daripada keluarga Brooke. Charles Vyner Brooke telah  bersetuju menyerahkan Sarawak kepada British.

Pertabalan Charles Vyner Brooke sebagai Rajah Sarawak ketiga

 3.0 Sebab-sebab Penyerahan Sarawak Kepada Kerajaan British

3.1 Desakan British

Desakan yang berterusan daripada kerajaan British sejak sebelum Perang dunia Kedua dibuat agar pelaburan British di Sarawak lebih terjamin. Ini antara lain sebab Perlembagaan 1941 diperkenalkan agar pembaharuan pentadbiran ada dilihat dan dapat menyangkal alasan British yang mengambil Sarawak sebagai tanah jajahan. Lawatan dua wakil Parti Buruh ke Sarawak pada 1920 menyatakan Sarawak harus dibangunkan dengan lebih pesat lagi. Sir Cecil Clementi yang menjadi Gabenor Negeri-Negeri Selat ingin menggabungkan pentadbiran Sarawak, Sabah dan Tanah Melayu dalam satu unit pentadbiran.

3.2 Masalah Kewangan

Perang Dunia Kedua telah meninggalkan kesan yang amat serius terhadap Sabah dan Sarawak kerana kemusnahan infrastrukrur dan kelumpuhan ekonomi selepas perang. Bagi Sarawak, kemusnahan telaga minyak di Miri menyebabkan kerajaan Brooke menghadapi masalah kewangan untuk membangunkan semula Sarawak. Di samping itu juga, tindakan Tentera Diraja Australia yang menyerang tentera Jepun di Sarawak telah menyebabkan kemusnahan infrastruktur seperti 35 buah bangunan sekolah yang musnah di bom serta tindakan tentera British menggunakan dasar “Bumi Hangus” apabila kalah di dalam peperangan bagi mengelakkan Jepun mengeksploitasi ekonomi Sarawak. Tindakan tentera British dan Australia secara langsung melumpuhkan kegiatan ekonomi di Sarawak. Ini dijadikan alasan oleh Vyner untuk menyerahkan Sarawak kepada British kerana beliau menyatakan hanya British yang mampu memulihkan ekonomi Sarawak pada ketika itu.

3.3 Masalah Keluarga

Charles Vyner Brooke yang sudah uzur pada ketika itu mencecah usia 72 tahun. Beliau sangat risau tidak ada pengganti dalam meneruskan pemerintahan Rajah Brooke di Sarawak kerana tidak mempunyai anak lelaki yang boleh menggantikan beliau. Dalam undang-Undang kerajaan Sarawak pada masa itu, hanya pewaris lelaki yang dibenarkan untuk mewarisi takhta.  Selain itu, Vyner tidak yakin dengan kebolehan anak saudaranya Anthony Brooke untuk mewarisi takhta. Malah pernah timbul krisis antara Vyner dengan Anthony apabila jawatan Raja Muda pernah dilucutkan daripada Anthony. Vyner juga melihat anak saudaranya tidak mampu dalam mentadbir Sarawak apabila menghadapi masalah dalam berurusan dengan para pegawai kerajaan Sarawak. Adik beliau, Bertram Brooke yang membantu beliau menguruskan pentadbiran Sarawak selama ini  dilihat tidak mampu menjadi pengganti kerana sudah tua dan uzur. Masalah pewarisan takhta ini membuatkan Vyner menyerahkan pentadbiran Sarawak kepada British.

            Vyner juga memberikan alasan yang Sarawak menghadapi masalah kewangan selepas Perang Dunia Kedua dan kerajaan Brooke tidak mampu membangunkan Sarawak selepas Perang. Beliau percaya yang kerajaan Britain mampu memulihkan keadaan insfrastruktur di Sarawak dengan adanya sumbangan dari Welfare Plan Pejabat Kolonial untuk tujuan pembinaan semula insfrasruktur.

3.4 Faktor-Faktor Ekonomi

Pada mulanya Kepulauan Borneo tidak begitu dipandang oleh kuasa Barat sebagai sebuah tempat untuk menjana pulangan ekonomi yang lumayan. Tetapi sejak pertengahan abad yang kesembilan belas, banyak kuasa Barat yang mengetahui potensi ekonomi Borneo (Brunei, Sabah dan Sarawak) terutamanya dari hasil bumi yang memberikan keuntungan yang sangat besar. Pejabat Kolonial telah melihat potensi ekonomi Sarawak yang begitu menguntungkan terutamanya lombong petroleum yang terdapat di Miri menyebabkan mereka begitu iri hati. Mereka menggunakan alasan yang hasil ekonomi Sarawak begitu penting untuk membangunkan taraf sosial di kebanyakan wilayah jajahan British yang lain. Oleh itu, mereka mesti mengusahakan sumber ekonomi ini dengan sebaiknya.

            Selain daripada itu juga, British berpendapat Sarawak yang begitu bernilai tidak wajar dimerdekakan dengan segera dan mereka menggunakan slogan “Penstrukturan Semula Asia Tenggara Selepas Perang.” Walaupun Piagam Atlantik telah menegaskan imperialisme wajar dihapuskan selepas Perang Dunia Kedua namun British tetap ingin menguasai ekonomi di Borneo melalui imperialism.

            Sehubungan dengan itu, perlombongan minyak di Miri telah diusahakan sebuah syarikat milik British, iaitu Shell Berhad yang menguruskan Sarawak Oil Company dan kerajaan negeri Sarawak hanya mendapat royalti daripada hasil perlombongan minyak ini. Perusahaan pertanian komersial juga telah dieksploitasi sepenuhnya oleh British. Pada dasarnya, British memperkenalkan dasar “Tanah Lebih Banyak Untuk Penanaman Makanan” tetapi pengusahaan lada hitam, getah dan sagu yang tinggi kerana ia adalah eksport dunia yang terpenting. Selain itu, Rancangan Lima Tahun telah diperkenalkan oleh British di Sarawak bagi memulihkan ekonomi dan infrastrukur.

3.5  Membina Ekonomi British yang Lumpuh Selepas Perang Dunia Kedua

Perang Dunia Kedua yang meletus telah memberikan kesan yang teruk kepada British kerana perang yang turut berlaku di Eropah menyebabkan kemusnahan yang teruk di England khasnya serangan dari Jerman dan Itali. British juga turut berperang di Asia dan Afrika untuk melindungi tanah jajahannya daripada ditakluki. Peperangan telah menelan kos yang banyak untuk kegunaan angkatan tenteranya dan pembinaan semula negara selepas perang.

            Menyedari hakikat ini, Parti Buruh di England telah menekan Vyner Brooke agar menandatangani Supplementary Act  sejak Oktober 1941 kerana British telah melihat potensi ekonomi Sarawak yang  mampu menampung keperluan British di masa depan. British juga dapat mengukuhkan kewangan untuk program-program ekonomi kerana sumber mentah Sarawak yang begitu bernilai. Walaupun British telah menghadapi masalah tenaga buruh yang menjana pendapatan ekonominya namun telah melakar satu pelan jangka panjang untuk membawa keluar lebihan kewangan dan tabungan apabila ia sudah mencukupi bagi kegunaan di England. Borneo Company dan Shell Berhad juga menyokong tindakan British mengambil alih Sarawak daripada Rajah Brooke kerana mereka yakin yang British mampu menjaga kepentingan ekonomi mereka di Sarawak.

            Perang Dunia Kedua telah memberikan kesan yang teruk kepada British kerana kekurangan bahan mentah untuk keperluan industry di Eropah dan juga menampung perbelanjaan di tanah jajahan yang lain. Dengan ini, kegiatan ekonomi utama seperti getah, lada hitam, kelapa, kayu balak, sagu dan tembakau telah diusahakan secara besar-besaran.

4.0 Penyerahan Sarawak Kepada Kerajaaan British

Selepas berakhirnya Perang Dunia Kedua, pentadbiran di Sarawak adalah di bawah Pentadbiran Tentera British (BMA). Selepas Sarawak kembali stabil, Charles Vyner Brooke telah pulang ke Sarawak untuk menuntut semula takhtanya. Namun demikian, desakan daripada Pejabat Kolonial telah menyebabkan Brooke mengambil keputusan untuyk melepaskan takhta Sarawak. Oleh itu,  pada Disember 1945, Charles Vyner Brooke telah mengadakan rundingan dengan Pejabat Tanah Jajahan dan bersetuju untuk menyerahkan Sarawak kepada kerajaan British.

            Sehubungan dengan ini, Charles Vyner Brooke telah menghantar Gerald T. MacBryan untuk mendapatkan tandatangan pemimpin-pemimpin tempatan dan ketua-ketua bumiputera dalam Majlis Tertinggi Sarawak. Gerald T. MacBryan telah menggunakan muslihat dan telah berjaya mendapat persetujuan. Tanggal 8 Februari 1946, Charles Vyner Brooke mengumumkan persetujuan Majlis Tertinggi Sarawak untuk menyerahkan Sarawak sebagai Tanah Jajahan Mahkota British tetapi pengumuman ini telah menimbulkan bantahan pelbagai pihak, terutamanya orang Melayu dan Iban. Ini disebabkan tindakan McBryan yang menipu mereka dalam mendapatkan tandatangan untuk persetujuan. Berdasarkan daripada kenyataan ini, Pejabat Tanah Jajahan telah mengarahkan Charles Vyner Brooke mendapatkan persetujuan penyerahan Sarawak secara perundangan dan demokrasi. Setelah dibahaskan selama tiga hari, Majlis Negeri telah meluluskan Rang Undang-­Undang Penyerahan Sarawak kepada kerajaan British atau Cession Bill dengan 18 undi menyokong dan 16 undi menentang. Berdasarkan daripada majoriti kecil ini, Sarawak diisytiharkan sebagai Jajahan Mahkota British pada 1 Julai 1946 dan Sir Charles Arden Clarke pula dilantik sebagai Gabenor British yang pertama di Sarawak.

Rajah Charles Vyner Brooke (duduk kiri) menandatangani surat penyerahan Sarawak
kepada kerajaan British di hadapan Gerald T MacBrayan (duduk dua kanan) sambil
disaksikan para pembesar Majlis Tertinggi Sarawak 

4.1 Sebab-Sebab Penentangan

Tindakan Charles Vyner Brooke yang menyerahkan Sarawak kepada British telah menyebabkan Gerakan Anti-Penyerahan. Orang-orang Melayu dan Iban terus menentang penyerahan tersebut kerana undi yang menyokong usul penyerahan Sarawak diperoleh daripada ahli-ahli bukan bumiputera. Penentangan masyarakat Melayu diketuai oleh Datu Patinggi Abang Haji Abdillah bin Datu Patinggi Haji Mohamad Kassim (Ketua Datu­-Datu dan masyarakat Melayu) dan kaum Melayu terpelajar. Di samping itu, penentangan juga dilakukan oleh Persatuan Kebangsaan Melayu Sarawak (PKMS), Barisan Pemuda Melayu Sibu (BPM), Barisan Pemuda Sarawak (BPS) dan Persatuan Dayak Sarawak (PDS). Penentangan untuk penyerahan Sarawak ini wujud atas beberapa faktor. Antara faktor-faktor wujudnya Gerakan Anti-penyerahan Sarawak disebabkan bertentangan dengan Perlembagaan 1941. Ini menyebabkan orang-orang Melayu dan Iban menentang penyerahan Sarawak kerana bertentangan dengan Perlembagaan 1941 yang menjanjikan kerajaan sendiri kepada Sarawak. Usaha mereka untuk mendapatkan kemerdekaan akan semakin sukar jika Sarawak menjadi  jajahan mahkota British. Tindakan tipu muslihat Charles Vyner Brooke telah membuat keputusan sendiri tanpa berunding dengan ketua-ketua bumiputera dan pemimpin tempatan. Raja Sarawak yang seterusnya iaitu Anthony Brooke diketepikan untuk mewarisi takhta Sarawak. Barisan Pemuda Melayu mendesak Anthony Brooke ditabalkan sebagai Raja Sarawak  yang baru kerana kesinambungan permerintahan keluarga Brooke akan memudahkan usaha-usaha ke arah kemerdekaan Sarawak.

4.2 Penentangan Oleh Gerakan Anti-Penyerahan Sarawak

Gerakan untuk menentang penyerahan Sarawak sebagai Crown Colony semakin sengit apabila semangat kemerdekaan yang semakin mendalam di kalanagan penduduk Sarawak terutamanya di antara mereka yang mendapat pendidikan yang menggerakkan rakyat terbanyak bumiputera Sarawak untuk turut serta. Penentangan dilakukan dengan menghantar surat bantahan, kawat, dan telegram kepada kerajaan British. PKMS pula menganjurkan tunjuk perasaan secara besar-besaran untuk menentang penyerahan Sarawak. Tunjuk perasaan terus diadakan pada 1 Julai setiap tahun. Tunjuk perasaan yang terbesar diadakan di Kuching pada 1 Julai 1947. Tunjuk perasaan ini disertai oleh PKMS, BPM, dan Persatuan Dayak Sarawak. la bertujuan untuk membantah pelantikan Gabenor Sarawak yang pertama, iaitu Sir Charles Arden Clarke. Kaum wanita juga turut terlibat dengan demonstrasi menentang penyerahan Sarawak seperti Kaum ibu PKMS yang diketuai oleh Cikgu Lily Eberwein sanggup memasuki  kawasan pedalaman untuk mendapatkan simpati dan sokongan daripada orang-orang Iban. Manakala, Hajah Sharifah Sifah Tunku Osman, Dayang Fauziah, dan Cikgu Ajibah   Abol   (wakil kaum ibu BPM) mengatur pelbagai demonstrasi untuk menentang penyerahan Sarawak kepada British.

Sehubungan dengan ini, pada 31 Disember 1946, British telah mengeluarkan satu notis dikenali sebagai Surat Pekeliling No.9 yang memberi amaran kepada kakitangan kerajaan supaya terus setia kepada kerajaan agar tidak terlibat dalam gerakan anti-penyerahan Sarawak. Namun pekeliling ini menambahkan kemarahan golongan anti-penyerahan Sarawak dan pada 2 April 1947, seramai 338 orang kakitangan kerajaan (kebanyakannya guru-guru Melayu) meletakkan jawatan menyebabkan 22 buah sekolah kerajaan terpaksa ditutup. Pada 3 April 1947, seramai 56 orang pelajar Maktab Perguruan Melayu Sarawak bertindak meninggalkan pengajian mereka kerana membantah surat pekeliling tersebut. Barisan Pemuda Melayu (BPM) mengadakan perhimpunan di Sibu dan dihadiri oleh 250 perwakilan bumiputera dari seluruh cawangan BPM. Setiap kampung dikerah membuat poster dan sepanduk. Antara kata-kata anti-penyerahan yang ditulis di poster dan sepanduk ialah:-

 "Kami Membantah Dengan Sekeras-kerasnya Atas Tindakan Brooke Menyerahkan

       Sarawak Kepada Kolonial Inggeris "

 "Sarawak Adalah Hak Kami, Leburkan Koloni ".

Rali tunjuk perasaan Anti-Penyerahan pada 1 Julai 1947
sempena setahun Sarawak menjadi Tanah Jajahan British 

4.3 Penentangan Rukun Tiga Belas

Menjelang akhir tahun 1947, kegiatan gerakan antipenyerahan semakin lemah akibat pelbagai propaganda dan kempen yang dilakukan oleh British. Keadaan ini menyebabkan golongan muda BPM  Sibu bertemu secara sulit dan menubuhkan kumpulan yang dikenali sebagai "Rukun Tiga Belas" yang dianggotai oleh 13 orang ahli BPM yang radikal. Mereka telah bersumpah untuk menghapuskan pegawai-pegawai Eropah dan pemimpin-­pemimpin Melayu yang menyokong penyerahan Sarawak kepada kerajaan British. Rosli Dhobi ditugaskan untuk membunuh Sir Duncan Stewart (Gabenor Sarawak kedua).

Barisan Pemuda Melayu Sarawak. Rosli Dhobi duduk empat dari kiri

            Pada 3 Disember 1949, semasa Sir Duncan Stewart mengadakan lawatan rasmi ke Sibu, beliau telah ditikam oleh Rosli Dhobi. Akibat daripada serangan ini, Duncan Stewart meninggal dunia di hospital Singapura seminggu kemudian. Pembunuhan Duncan Stewart menyebabkan British menggunakan kekerasan bagi melemahkan gerakan anti-penyerahan. Ini mengakibatkan Rosli Dhobi, Morshidi Sidek, Awang Rambli, dan Bujang Suntong telah dijatuhi hukuman gantung sampai mati. Anggota Rukun Tiga Belas yang lain dipenjarakan. Selepas peristiwa ini, kedudukan British semakin kukuh di Sarawak dan  terus berkuasa sehinggalah Sarawak menyertai Malaysia pada tahun 1963.

Rosli Dhobi ditangkap sejurus selepas menikam Gabenor Sarawak Sir Duncan Stewart
semasa lawatan beliau ke Sibu

** Bersambung ke Bahagian Dua yang mengupas tentang gerakan menentang Malayan Union di Malaya.